Beskid Sądecki to najpiękniejsze doliny dużych górskich rzek – Dunajca i Popradu, rozległe bukowe lasy, najbogatsze złoża wód mineralnych w Polsce, słynne uzdrowiska: Krynica, Muszyna, Piwniczna, Żegiestów, wielkie ośrodki narciarskie, zabytkowe starówki Nowego i Starego Sącza oraz ruiny średniowiecznych zamków.

Na Beskid Sądecki składają się dwa główne pasma górskie: pasmo Radziejowej i pasmo Jaworzyny Krynickiej, oraz Góry Leluchowskie, leżące na pograniczu Polsko-Słowackim. Przez sam środek Beskidu Sądeckiego przepływa Poprad, rozdzielając malowniczym przełomem pasmo Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej, dlatego nazywa się go niekiedy Beskidem Nadpopradzkim.

Sam przełom Popradu jest geologicznym unikatem. Jego źródła znajdują się po słowackiej stronie Tatr, następnie Poprad płynie na odcinku 70 km przez Równinę Słowacką. Do tego momentu historia nie jest szczególnie zaskakująca... Tu jednak następuje wybryk szaleństwa tej rzeki. Zamiast zasilić wody Dunaju, tak jak pozostałe rzeki z tej strony Karpat, Poprad zawraca, i przebijając się przez główny masyw Karpat, tworzy imponujący, 50-kilometrowy przełom, po czym wpada do Dunajca. Dzięki temu zasłużył sobie na miano „rzeki płynącej do góry” czy „najdziwniejszej rzeki świata”.

Jako że Poprad przecina Karpaty w poprzek, jego dolina stanowi jedyną trasę w tej części Karpat, którą można przedostać się na drugą stronę gór bez konieczności pokonywania sporych wzniesień. Obecnie może nie jest to takie istotne, ale w czasach, gdy kupcy nie przewozili swoich towarów TIR-ami, lecz zaprzęgami konnymi, każde wzniesienie było niezwykle uciążliwą przeszkodą. Z tego względu już w czasach rzymskich doceniono szlak wzdłuż brzegów Popradu. W średniowieczu jako „Szlak Węgierski” stał się najważniejszym szlakiem handlowym z południa Europy na północ. Aby zabezpieczyć wędrujących nim kupców, zbudowano na jego trasie system zamków i strażnic, oddalonych od siebie o maksymalnie jeden dzień drogi, by kupcy wyruszając o świcie spod jednego zamku, mogli przed zmierzchem bezpiecznie dotrzeć w okolice drugiego. Po polskiej stronie zachowały się ruiny zamku w Rytrze i w Muszynie. Na popularnym w średniowieczu szlaku wzbogacił się Nowy Sącz, stając się ówcześnie jednym z najbogatszych miast w Polsce. W XV w. zaczął nawet rywalizować z Krakowem o miano największego ośrodka handlu w Polsce, jednak wielki pożar z 1611 r. definitywnie pokrzyżował te plany. Świadkiem dawnej potęgi pozostaje do dnia dzisiejszego ogromny rynek, jeden z największych w Polsce.

Poza okazałym rynkiem, w Nowym Sączu warto zwiedzić zabytkową i bardzo zadbaną starówkę, ruiny zamku oraz duży skansen, w którym zrekonstruowano wygląd całego miasteczka galicyjskiego.

Warty uwagi jest też Stary Sącz, który może poszczycić się zadbaną, galicyjską starówką, muzeum regionalnym ulokowanym w pięknym, XVII wiecznym domu, oraz ufundowanym przez św. Kingę zakonem Klarysek, działającym tu nieprzerwanie od 1280 r.

Szlaki:

Zarówno pasmo Jaworzyny Krynickiej, jak i pasmo Radziejowej, pełne są pięknych szlaków. Niewątpliwie najciekawsze jest przejście grzbietami tych pasm, przez które prowadzi Główny Szlak Beskidzki. Na jego trasie znajduje się kilka schronisk, kurorty (Krynica-Zdrój, Rytro, Krościenko nad Dunajcem), wszystkie najważniejsze szczyty (Jaworzyna Krynicka, Łabowska Hala, Radziejowa, Przehyba), doliny wielkich górskich rzek - Popradu i Dunajca, ruiny zamku ryterskiego, najciekawsze formacje skalne, piękne polany i punkty widokowe. Przejście tego odcinka Głównego Szlaku Beskidzkiego stanowi esencję tego, co najpiękniejsze w Beskidzie Sądeckim. W dodatku gęsta sieć 7 schronisk i trzy kurorty turystyczne dają gwarancję braku problemów z zaopatrzeniem czy znalezieniem noclegu. Cała trasa liczy 62 km, ale można to podzielić nawet na 3 dni marszu.

Jeżeli jednak nie interesuje was chodzenie z całym ekwipunkiem na plecach, wszystkie piękne zakamarki Beskidu Sądeckiego można zwiedzić, wybierając się tylko w jednodniowe wędrówki. Polecam:

• Pasmem Jaworzyny Krynickiej: z Krynicy do Rytra. Piękny fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego, pierwsza połowa trasy wspomnianej powyżej;
• z Krynicy-Zdroju szlakiem czerwonym na Jaworzynę Krynicką (ew. wyjazd kolejką gondolową) zejście szlakiem zielonym, następnie szlakiem na Krzyżową i powrót do centrum Krynicy lub nieco dłuższy wariant z Jaworzyny przez Runek, Połoniny Słotwińskie i Krzyżową do Krynicy
• z Czarnego Potoku (Krynica) szlakiem czerwonym (lub kolejką) na Jaworzynę, dalej na Runek, do Schroniska nad Wierchomlą, pod Jaworzynkę i zejście do Szczawnika lub zejście przez Pustą Wielką do Żegiestowa
• Ze Szczawnika pięknymi połoninami na Jaworzynkę i Pustą Wielką - można ew. 'zahaczyć' o Bacówkę nad Wierchomlą;
• Z Wierchomli do Bacówki nad Wierchomlą i na Długie Młaki - piękne połoniny, rozległe widoki, pyszne dania regionalne w Bacówce, krótka i atrakcyjna wycieczka;
• Na Halę Łabowską z Łabowej lub z Łomnicy (nieco ciekawsze jest podejście od strony Łomnicy, gdyż prowadzi stamtąd kilka szlaków – można przejść różnymi wariantami po mniejszej lub większej pętli)
• Z Rytra szlakiem czerwonym na Cyrlę, po drodze można zwiedzić ruiny zamku ryterskiego, na Cyrli bardzo przyjazne schronisko z dobrym jedzeniem
• pętla z Kosarzysk przez Przełęcz Gromadzką, Wielki Rogacz (ew. również Radziejową) i Trześniowy Groń
• Którymś ze szlaków na Przehybę, wszystkie bardzo ciekawe

Szlaki rowerowe:

W zasadzie prawie wszystkie szlaki piesze są przejezdne dla rowerów, na wielu z nich wyznaczono już równoległy szlak rowerowy. Najciekawsze propozycje dla rowerzystów:

• dwa szlaki rowerowe wokół Krynicy-Zdroju: Jakubik - Kopciowa - Jaworzynka - Krzyżowa oraz Kopciowa - Jakubik - G. Parkowa; uwaga! Kilka bardzo stromych podjazdów i zjazdów, miejscami trudności orientacyjne;
• Krynica-Zdrój, Jaworzyna Krynicka, Runek, Bacówka nad Wierchomlą, Jaworzynka, Szczawnik;
• Pętla po pasmie Jaworzyny Krynickiej i dolinie Popradu: Krynica-Zdrój, Jaworzyna Krynicka, Runek, Łabowska Hala, Cyrla, Rytro, Piwniczna-Zdrój, Żegiestów-Zdrój, Muszyna, Krynica-Zdrój; ok 90 km, piękna, ale wyczerpująca;

Szlaki narciarskie:

Ośrodki narciarstwa biegowego i ratrakowane szlaki biegowe:

• Trasa biegowa Krynica - Tylicz: 12 km, trudności umiarkowane, w Tyliczu wypożyczalnia i instruktorzy
• Ośrodek narciarstwa biegowego 'U Leśników' w Krynicy na Czarnym Potoku. 6,2 km ciekawych tras o różnym poziomie trudności wytyczonych na zboczach Jaworzyny; wypożyczalnia, instruktorzy

Ponadto wiele szlaków pieszych w Beskidzie Sądeckim nadaje się do uprawiania narciarstwa biegowego i skiturowego, oczywiście trzeba się zaopatrzyć w odpowiedni sprzęt (w regionie znajdują się wypożyczalnie oferujące sprzęt Back Country i Skitoury) i posiadać co najmniej przeciętne umiejętności. Szczególnie polecam szlak czerwony Jaworzyna - Łabowska Hala (na Jaworzynę można wjechać z nartami kolejką lub drogą z Czarnego Potoku, która jest z reguły przejezdna dla biegówek).

Warto zobaczyć:

• Piękne uzdrowiska słynące z bogatych złóż wód mineralnych: Krynica-Zdrój (XIX wieczna zabudowa uzdrowiskowa, deptak, Pijalnia, Góra Parkowa, Muzeum Nikifora), Muszyna (ruiny zamku, muzeum Państwa Muszyńskiego, Ogrody Sensoryczne, rynek, zabytkowa zabudowa galicyjska), Żegiestów-Zdrój (oryginalna przedwojenna zabudowa uzdrowiskowa, wspaniałe widoki na dolinę Popradu), Piwniczna-Zdrój (zabudowa uzdrowiskowa, pijalnia, park)
• Zabytki Nowego Sącza: rynek, ratusz, planty, bazylikę św. Małgorzaty, kościół, szkołę i ośrodek zakonny oo Jezuitów, ruiny zamku królewskiego, budynek „Sokoła”, ul. Jagiellońską, fragment murów miejskich, Muzeum Miasta Nowego Sącza, dawną synagogę, skansen Miasteczko Galicyjskie
• Zabytki Starego Sącza: rynek, muzeum regionalne Dom na Dołkach, klasztor Klarysek z 1280 r.
• Małopolski Szlak Architektury Drewnianej: szczególnie polecam cerkwie: w Złockiem (Muszyna), w Jastrzębiku, w Powroźniku (na liście UNESCO); warto również zwiedzić cerkwie sąsiedniego Beskidu Niskiego, leżące na tym szlaku – prawdziwe perły architektury drewnianej
• Przełom Popradu i Dunajca – najlepiej wybrać się na spływ kajakowy/pontonowy (Poprad) lub tratwami (Dunajec); ewentualnie można wybrać się rowerem/samochodem malowniczą drogą wzdłuż doliny Popradu (Piwniczna – Żegiestów – Muszyna - Leluchów), najciekawsze odcinki są w okolicach Żegiestowa i Leluchowa; niewielkie natężenie ruchu, lecz miejscami droga kręta i wąska
• Kolejki górskie: przedwojenna kolejka szynowa na Górę Parkową w Krynicy, kolej gondolowa na Jaworzynę Krynicką, wyciąg krzesełkowy w Wierchomli Małej
• Rezerwat 'Las lipowy Obrożyska' w Muszynie - reliktowy las świetlisty, będący pozostałością Puszczy Karpackiej.