Rezerwat został utworzony w 1957 r. „w celu zachowania ze względów naukowych fragmentu lasu będącego pozostałością pierwotnych lasów modrzewiowo-lipowych w Karpatach”, zajmuje powierzchnię 100 ha.

Świetlisty, stary las stanowi jeden z największych skarbów Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Podstawowym gatunkiem jest lipa drobnolistna, której towarzyszą jodła, świerk i buk. Las ten stanowi relikt epoki polodowcowej (ok. 4000-2000 lat p.n.e.). Charakteryzuje go specyficzny, ciepły mikroklimat. W jego poszyciu znalazły schronienie liczne gatunki zwierząt - borsuki, dziki, sarny i lisy. Niekiedy można tu zaobserwować również żbika. Znajduje się tu również jedna z największych w Polsce ostoi salamandry plamistej.

***

Początek na parkingu przy ul. Lipowej w Muszynie. Przechodzimy przez drewnianą bramę, następnie stromymi schodami na skarpę (uwaga! Bywa ślisko), po czym czeka nas ok. 15 min. mozolnego podejścia łącznikiem ścieżki przyrodniczej. Dochodzimy do rozwidlenia, po lewej pierwsza tabliczka przystankowa.

1. „Otacza Cię świetlisty las liściasty – grąd wschodniopolski. Główne gatunki to lipa drobnolistna i grab zwyczajny. Zwróć uwagę na przekrój drzew i bogatą roślinność dna lasu”

Teren pomiędzy przystankiem nr 1 i 2 jest najpiękniejszym fragmentem lasu lipowego i ścieżki przyrodniczej. Warto przyjrzeć się harmonijnej budowie drzewostanu, złożonego głównie z lipy drobnolistnej w wieku ok. 200 lat, z domieszką graba, jodły i jawora. Jeżeli zachowacie ciszę, być może ujrzycie pasące się tu sarny i usłyszycie śpiew wielu gatunków ptaków. Warto zwrócić uwagę na pnie martwych drzew leżących na zboczu - widać wyraźnie różny stopień rozkładu drewna i powolną przemianę w podłoże leśne. Leżące pnie są bardzo ważnym elementem zdrowej i naturalnej struktury lasu, której nie da się dostrzec w tzw. lesie gospodarczym, czyli drzewostanie sztucznym. Drzewa przewrócone (nie zawsze martwe) przechodzą wiele różnych etapów obumierania i rozkładu, a cały proces, podczas którego spełniają wiele ważnych dla biocenozy leśnej zadań, może trwać nawet kilkaset lat.

Po lewej stronie ścieżki, około 50 m nad pierwszą barierą ochronną, znajduje się błotniste kąpielisko dzicze, z którego korzystają również inne zwierzęta. Prowadzą do niego wąskie wydeptane ścieżki zwierzęce - tzw. weksle.

Po ok. 15 min. od pierwszej tablicy rozwidlenie – schodami należy zejść do potoku, tam kolejny przystanek.

2. „Oglądasz las olszynowy – olszynę karpacką. Zwróć uwagę na podłoże, wilgotność i bujną roślinność zieloną. Zauważ różnicę pomiędzy tym siedliskiem, a miejscem występowania lasu lipowego”

Znajdujemy się na dnie parowu leśnego, którym płynie potok górski. Widać wyraźnie zarówno zmianę gatunków drzew, jak i ogólnego wyglądu lasu. Stojąc na drodze przebiegającej dnem parowu, łatwo zauważyć granicę dzielącą drzewostan lipowy (grąd) od olszyny karpackiej. Szczególnie dobry przykład drzewostanu z przewagą olszy znajduje się nieco w dół potoku. Wiosną i jesienią można tu spotkać nawet kilkanaście salamander podczas jednej wycieczki. Wiosną płazy te wędrują do płytkich rozlewisk potoku, by mogły tam przyjść na świat larwy salamandry, a jesienią odbywają gody, co jest wyjątkowe wśród polskich płazów.

Także tu, na stromych zboczach parowu, żyją duże ssaki leśne – borsuki, których tropy można niekiedy odnaleźć odciśnięte w błotnistym podłożu.

Spacerując wzdłuż potoku warto przyjrzeć się meandrującemu i wiecznie zmiennemu korytu strumienia górskiego oraz różnym formom erozji wodnej.

Spod tablicy nr 2 wracamy schodami do głównej ścieżki i podążamy w stronę kolejnego przystanku.

3. „Oglądasz las liściasty - grąd wschodniopolski. Drobnym lipom towarzyszy jodła. Zwróć uwagę na postać lasu i wiek drzew”

W otoczeniu tablicy, a szczególnie w głębi drzewostanu, zauważyć można piękne jodły. Jest to gatunek, który jako główny tworzył prastarą Puszczę Karpacką. Jodła jest specyficznym drzewem o wysokich wymaganiach wodnych i klimatycznych. Obecnie gatunek ten masowo ustępuje miejsca bukowi. Wielkie okazy jodeł z terenów Popradzkiego Parku Krajobrazowego są najprawdopodobniej jedną z ostatnich szans na poznanie tego gatunku w fazie drzewostanu dojrzałego i tzw. starodrzewia.

W życiu lasu zachodzą pewne cykliczne przemiany zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Drzewostany się starzeją i ulegają rozpadowi, w ich miejsce wkraczają nowe drzewostany, złożone często z innych gatunków. Jest to proces naturalny, jednak zwiększająca się ilość czynników szkodliwych, zwłaszcza skażenie powietrza i odwadnianie, przyspiesza ten naturalny cykl, co znoszą tylko niektóre gatunki drzew.. Przemiany w tym względzie są obecnie tak szybkie, że utrzymanie lasów naturalnych, chronionych w postaci rezerwatów, ma ogromne znaczenie dla porównania tego, co dzieje się w lasach gospodarczych, z procesami naturalnymi.

Rezerwaty przyrody są także rezerwuarem gatunków i form, które w przyszłości mogą mieć bezcenne znaczenie gospodarcze. Świadczą o tym przypadki wykupywania wielkich, dziewiczych połaci lasów przez firmy zajmujące się biotechnologią, a następnie utrzymywanie tych terenów w stanie naturalnym, jako cennego w przyszłości źródła wiedzy przyrodniczej i surowców.

4. „Zwróć uwagę na dorodny okaz świerka i jego piękną, smukłą linię”

Warto przyjrzeć się samej ścieżce, którą się poruszamy. Zaprojektowana w okresie międzywojennym, początkowo była regularnie odnawiana i sprzątana. W latach powojennych została zaniedbana, a jej coraz mniej wyraźny przebieg wykorzystano dla wydeptywania skrótów i nowych szlaków. W ostatnich latach, dzięki opiece Parku i sporej grupy młodych wolontariuszy, udało się powrócić do pierwotnego przebiegu ścieżki. Skróty i niepotrzebne dzikie przejścia starano się zamknąć poprzez nagromadzenie obumarłych gałęzi i kłód oraz ustawianie barierek drewnianych. Ma to na celu ograniczenie ingerencji człowieka do niezbędnego minimum.

5. „Jesteś w lesie liściastym - grądzie wschodniopolskim. Lipom towarzyszy jawor. Zwróć uwagę na pokrój jaworów i charakterystyczny u starych drzew tego gatunku wygląd kory i pnia”

W drzewostanie wokół przystanku nr 5 zobaczyć można ładne okazy jawora, drzewa typowo leśnego, które przez swą obecność (opad liści o specyficznym odczynie, własne powiązania z grzybami, regulacja dostępu do światła) ma bardzo pozytywny wpływ na środowisko leśne. Warto zwrócić uwagę na jawory z charakterystyczną dla jego leśnych okazów odstającą korą, których to form nie znajdziemy w zieleni miejskiej.

W bezpośrednim sąsiedztwie tablicy nr 5 znajduje się drzewo z kilkoma dziuplami. Na jego przykładzie widać, jak wiele funkcji spełniają stare drzewa, których zazwyczaj nie ma w lasach gospodarczych. Wiele gatunków ptaków, które stanowią najlepszą ochronę przed szkodliwymi dla drzew owadami, nie ma warunków do bytowania w lasach pozbawionych starych, dziuplastych drzew.

Mieszkańcem tej części rezerwatu jest bardzo ostrożny, rzadko pozwalający się dostrzec, chroniony dziki kot leśny - żbik.

Do kolejnego przystanku ok. 20 min. marszu.

6. „Las liściasty, który widzisz wokoło, to buczyna karpacka. Zwróć uwagę na rośliny dna lasu. Na wiosnę kwitnie tutaj w dużej ilości żywiec gruczołkowaty”

„Wędrując od przystanku nr 5 do 6 mogłeś się przekonać, jak odmiennie wygląda las złożony z różnych gatunków drzew. Uderzająca jest też różnica w wyglądzie drzewostanu dojrzałego i drzewostanu młodego. Warto zapamiętać te różnice. i zdać sobie sprawę z długości cykli życiowych lasu. Życie ludzkie trwa około 80 lat i najczęściej w takich przedziałach czasowych planujemy zyski i straty, oceniamy rozwój i regres, powodzenie i klęskę. Życie poszczególnych drzewostanów liczy się na setki lat i aby dobrze planować i osiągać faktyczne zyski gospodarcze, trzeba brać to pod uwagę. Szybki maksymalny zysk z drzewostanu poprzez jego wycięcie i sprzedaż drewna okazuje się często klęską gospodarczą w szerszym wymiarze czasu.

Drzewostan bukowy w fazie tzw. tyczkowiny i drągowiny, który mijamy po drodze, przekształci się w stary las bukowy za sto lat, a za lat dwieście zmieni się w inny. Warto o tym pamiętać.”

Do kolejnego przystanku 5 min. marszu.

7. „Kępa modrzewia. Zwróć uwagę na rozmiary drzew, charakterystyczny kształt pni i grubość kory”

Przed nami kępa starego i wyjątkowo pięknego modrzewia, dawniej nazywanego "modrzewiem polskim". Cechy szczególne - gruba, spękana kora, kształt pni oraz gałązek z szyszkami - są tak charakterystyczne, że rozpoznanie w przyszłości modrzewia nie powinno stanowić problemu. Modrzew jest drzewem wybitnie światłorządnym, w związku z czym najlepiej rośnie na odkrytych powierzchniach, a w drzewostanie dąży uparcie do dominacji nad innymi gatunkami, aby zapewnić swej koronie swobodny dostęp do światła.

Odtąd pozostaje już tylko powrót pięknym lasem modrzewiowym do końca pętli – przystanku nr 1, a stamtąd łącznikiem schodzimy do parkingu.

***

W opisie wykorzystałem fragmenty: Marek Styczyński, Las Lipowy Obrożyska, Stary Sącz 1997.