Odcinek przez dolinę interesujący przyrodniczo, prowadzi przez utworzony w latach 1936 - 1948 rezerwat stanowiący jedną z największych w Tatrach ostoi zwierzyny – głuszców, jeleni, niedźwiedzi, kozic i świstaków. Podejście na Ciemniak w bardzo ciekawym, urozmaiconym terenie i piękne widokowo.

Szlak zielony odchodzi od rozwidlenia przy schronisku Ornak. Wiedzie wzdłuż Tomanowego Potoku, kilkakrotnie go przekraczając. Droga przez dolinę wznosi się łagodne ku pd-wsch, w przeszłości był to najpopularniejszy trakt prowadzący na drugą stronę Tatr – Przełęcz Tomanowa jest drugą najniższą przełęczą grzbietu głównego Tatr, a jej łagodne zbocza pozwalały na przejechanie jej nawet konno. Wypasu zaprzestano tu w 1957 r., obecnie dno doliny prawie całkiem zarosło. Wcześniej rozciągała się tu Hala Tomanowa, jedno z największych skupisk pasterskich w Tatrach. Na okolicznych zboczach często można dostrzec stadka kozic, a jesienią ryczące jelenie. Po 1 km na prawo od szlaku intensywnie zarastająca Niżnia Smreczyńska Polana. Dalej szlak wiedzie przez młode lasy, a następnie przez pas starodrzewu. Dochodzimy do Niżniej Tomanowej Polany, także intensywnie zarastającej (2 km, 40 min.). Na wprost (wsch.) widok na szczyt Tomanowej Polskiej (1977 m.), za nami (zach.) widok na masyw Ornaku, Iwaniacką Przełęcz i Kominiarski Wierch. Po kolejnych 20 min. dochodzimy do Wyżniej Tomanowej Polany, kolejnej pozostałości po potężnej hali. Na górnym krańcu polany stoi wiata, roztaczają się stąd piękne widoki na zachód – górną część Dol. Kościeliskiej i Kominiarski Wierch.

1.30 godz, 3 km – rozwidlenie: szlak zielony skręca ostro w lewo, na wprost wiódł do niedawna szlak czerwony na Tomanową Przełęcz. Był to jeden z najrzadziej uczęszczanych szlaków - na przełęczy, wśród pięknych widoków, można było doświadczyć tak rzadkiej w Tatrach ciszy. Niestety w 2009 r. TPN zdecydował o zamknięciu tego i tak pustawego szlaku, argumentując to względami ochrony przyrody. Nasza ścieżka odchodzi w lewo od dawnego traktu – to koniec wygód, zaczyna się robić stromo i wąsko. Pniemy się przez las górnoreglowy, później wchodzimy w pas bujnych kosodrzewin. Po 30 min. od rozstaju dochodzimy do trawersu przecinającego Czerwony Żleb. Nazwę zawdzięcza rudym łupkom skalnym zawierającym żelazo, zalegającym w jego korycie. W okolicznych skałach znajdują się pokłady rudy żelaza, w XIX wieku działało tu nawet kilka sztolni, a przy dróżce stała szopa górników, zwana żartobliwie „kramem”. Do późnej wiosny w żlebie może zalegać niebezpieczny płat śniegu, przy silnych opadach deszczu również może tu być ślisko! Za żlebem ścieżka prowadzi wśród głazowisk wapiennych i płatów kosówki na grzbiet łączący Ciemniak z Żarem. Z grzbietu wspaniały widok na Wąwóz Kraków i Kominiarski Wierch. Za grzbietem trawiaste zbocze, na którym 7 m. poniżej ścieżki, w tzw. karczmisku, znajduje się źródełko. Kawałek dalej mijamy charakterystyczne skalne żebro – Wysoki Przechód.

Weszliśmy w rejon wielkich jaskiń – głęboko pod nami m.in. korytarze Wysokiej Za Siedmiu Progami (trzecia co do długości jaskinia w Polsce – 11.5 km korytarzy). Dalej szlak wiedzie długim trawersem ponad kotlinami Wysokiego Grzbietu, 150 m poniżej szlaku znajduje się wlot Jaskini Lodowej – największej w Polsce jaskini, w której stale utrzymuje się lód.

Dochodzimy do Chudej Przełączki. Dalej znaki czerwone razem z zielonymi wiodą na grzbiet Twardego Upłazu. Od przełęczy do wys. 2035 m. zbocze pokryte jest alaskitami, czyli białymi granitami. Roztaczają się stąd ciekawe widoki na Dolinę Mułową i urwisko Krzesanicy z wyraźnie zarysowanym profilem geologicznym. Za garbem przekraczamy płytkie siodło, następnie czeka nas ostatnie, 30 minutowe podejście i docieramy na szczyt. Ciemniak (2096 m.) jest najbardziej na zachód wysuniętym szczytem Czerwonych Wierchów, dlatego szczególnie ciekawa jest panorama w kierunku zachodnim, na Dol. Kościeliską i Tatry Orawskie. Szlak czerwony wiedzie dalej granią główną na pozostałe szczyty Czerwonych Wierchów [z Ciemniaka przez Krzesanicę na Małołączniak].