Dom wybudowano w latach 1892-94 dla Zygmunta Gnatowskiego. Zaprojektowany przez St. Witkiewicza jest pierwszym budynkiem w stylu zakopiańskim. Od 1993 r. funkcjonuje tu Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. St. Witkiewicza. Inspiracją dla Witkiewicza było tradycyjne budownictwo i zdobnictwo góralskie, w szczególności [dom rodziny Wnuków]. 

Do bryły typowej dla dużego domu podhalańskiego (parter z poddaszem ulokowanym pod stromym dachem) dodał liczne zdobienia, mało praktyczne i obce budownictwu podhalańskiemu przeszklone werandy, doświetlające poddasze okna w jaskółkach oraz niezbędne udogodnienia techniczne (kominy, wentylacja, piece kaflowe), oraz – aby powiększyć metraż do potrzeb pensjonatu – dodał krzyżującą się ze wspomnianą parterową zabudową drugą, piętrową bryłę, również na planie prostokąta. Uzyskał w ten sposób dom o rzucie zbliżonym do kształtu litery „L”, częściowo parterowy z poddaszem mieszkalnym, a częściowo 1-piętrowy, o dość zgrabnej bryle a przy tym sporej powierzchni, technicznie znacznie bardziej zaawansowany od prostych chat góralskich, a jednak zakorzeniony w estetyce podhalańskiej.

Jeżeli spojrzycie jednak na budynek lub jego współczesne zdjęcia – coś się nie będzie zgadzało. Budynek jest przecież na planie o kształcie „T”, a poprzeczna piętrowa bryła przechodzi przez środek… Cóż, budynek miał oryginalnie kształt „L”, ale z czasem dobudowano drugie skrzydło, by powiększyć funkcjonujący tam pensjonat, czym całkowicie zniekształcono zamysł Witkiewicza. Poniżej prezentuje zdjęcia oryginalnego wyglądu, oraz widok obecny – sami porównajcie i oceńcie, który lepszy.

A tak sam Witkiewicz, po zaprojektowaniu Koliby, pisał o stworzonym stylu:

… szło o [...] zbudowanie domu, w którym by były rozstrzygnięte wszelkie wątpliwości co do możności pogodzenia ludowego budownictwa z wymaganiami bardziej złożonych i wyrafinowanych potrzeb wygody i piękna, domu, który by z góry odpierał wszelkie zarzuty i rozbrajał wszelkie uprzedzenia, który by dowiódł, że można mieć dom i mieszkanie w stylu zakopiańskim, będąc pewnym, że dom się nie zawali, być w nim zabezpieczonym od słót, wichrów i chłodów, mieć wszelkie wygody, a jednocześnie być otoczonym atmosferą piękna nie gorszą od innych, i w dodatku polską.

Szło o to, żeby wszystkie, najcharakterystyczniejsze i najbardziej rozwinięte pierwiastki góralskiego budownictwa zużyć, a inne, będące w stanie zaczątkowym, rozwinąć odpowiednio do wyższych wymagań życia, rozwinąć, nie niszcząc ich istotnego charakteru. Chodziło też o to, żeby materiałowi nadać kształty zgodne z wymaganiami architektury, żeby surowa, pierwotna forma drzewa, o ile była w budownictwie góralskim, została podporządkowaną pod formę, którą stworzyła myśl ludzka.”

Dla zainteresowanych: więcej informacji o samym St. Witkiewiczu i genezie stylu zakopiańskiego znajdziecie tutaj. Bardzo dobra strona, polecam!